جنگ جهانی اول یکی از فجیع‌ترین و خونین‌ترین جنگ‌های تاریخ بشر بود. در طول این جنگ، بیش از 250,000 سرباز دچار درد و رنج ناشی از «موج‌گرفتگی» شدند؛ پدیده‌ای که در آن زمان، به طور خاص به آسیب‌های روانی و عصبی ناشی از حملات شدید و بمباران‌های مداوم اطلاق می‌شد. اصطلاح «موج‌گرفتگی» در سال 1915 توسط افسر پزشک بریتانیایی، «چارلز مایرز»، ابداع شد. در این مقاله، قصد داریم تا بررسی کنیم که موج‌گرفتگی چه تاثیری بر سربازان در طول جنگ جهانی اول داشت و چگونه علم در این زمینه وارد شد تا به درک ما از این اختلالات روانی کمک کند.
چرا موج‌گرفتگی؟
در اوایل قرن بیستم، جنگ جهانی اول وارد مرحله‌ای شد که تاکتیک‌های جنگی به شدت تغییر کرده بود. استفاده از گلوله‌باران‌های شدید، حملات موشکی و توپخانه‌ای، شرایط بسیار سخت و فشرده‌ای را برای سربازان ایجاد کرده بود. در این شرایط، تعدادی از سربازان علائم عجیبی از بیماری‌های عصبی و روانی نشان می‌دادند که در ابتدا به عنوان آسیب‌های جسمی ناشی از گلوله‌باران یا انفجار مواد منفجره شناخته می‌شدند.
چارلز مایرز، پزشک نظامی بریتانیایی، برای اولین بار اصطلاح «موج‌گرفتگی» را به‌منظور توصیف این پدیده به کار برد. او در ابتدا تصور می‌کرد که این اختلالات به دلیل آسیب‌های فیزیکی به سیستم عصبی در اثر انفجارها و گلوله‌باران‌ها ایجاد شده‌اند. اما به تدریج مشخص شد که این اختلالات ممکن است ناشی از اثرات روانی و احساسی ناشی از جنگ باشد و نه تنها از آسیب‌های جسمانی.
آسیب‌های روانی و جسمی: تشخیص جدید در زمان جنگ جهانی اول
پزشکان و متخصصان نظامی در اوایل جنگ جهانی اول به اشتباه تصور می‌کردند که موج‌گرفتگی فقط ناشی از آسیب‌های فیزیکی است که به سیستم عصبی وارد می‌شود. این تصورات تنها محدود به کسانی بود که به طور مستقیم در معرض گلوله‌باران و انفجارها قرار داشتند. اما با گذشت زمان، یافته‌های جدید نشان داد که حتی افرادی که هیچ‌گاه در معرض حملات مستقیم قرار نگرفته بودند، علائم مشابهی از این اختلالات را تجربه کرده بودند. به عبارت دیگر، موج‌گرفتگی به‌وضوح به یک بیماری روانی و عاطفی تبدیل شده بود.
در آن زمان، سربازان و افسران نظامی که در مناطق جنگی حضور داشتند، به شدت تحت تاثیر استرس‌های شدید و شرایط جنگی قرار داشتند. با این حال، چیزی که در ابتدا برای پزشکان عجیب و غیرقابل‌توضیح به نظر می‌رسید، این بود که بعضی از سربازانی که حتی در معرض انفجارها و گلوله‌ها قرار نداشتند، علائم مشابه‌ای از آسیب‌های عصبی و روانی داشتند.
موج‌گرفتگی و PTSD: ارتباط علمی و پزشکی
امروزه، بیماری‌ای که در دوران جنگ جهانی اول با نام «موج‌گرفتگی» شناخته می‌شد، تحت عنوان اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) شناخته می‌شود. PTSD به مجموعه‌ای از علائم روانی اطلاق می‌شود که پس از تجربه یک حادثه تروماتیک یا شوک آور به وجود می‌آید. این اختلال می‌تواند شامل کابوس‌ها، اضطراب شدید، افسردگی و احساس جدایی از دنیای اطراف باشد.
در واقع، موج‌گرفتگی نه تنها ناشی از آسیب‌های فیزیکی بلکه به‌طور عمده ناشی از فشارهای روانی و عاطفی ناشی از جنگ بود. سربازانی که تحت این شرایط قرار می‌گرفتند، به‌طور غیرمستقیم از شدت استرس و اضطراب شدید رنج می‌بردند، که می‌توانست تا مدت‌ها بعد از بازگشت به خانه نیز ادامه پیدا کند.
تأثیرات روانی جنگ: آسیب‌های ناخودآگاه
موج‌گرفتگی به‌طور خاص یادآور زخم‌های نادیدنی است که افرادی که وحشی‌گری‌های تکان‌دهنده جنگ را به چشم خود دیده و تحمل کرده‌اند، با آن روبه‌رو شده‌اند. این بیماری نه تنها بر بدن بلکه بر روح و روان انسان‌ها اثر می‌گذارد. تاثیرات روانی جنگ به‌وضوح از آسیب‌های جسمی بیشتر است، زیرا این آسیب‌ها به شکلی مستقیم و فوری قابل‌مشاهده هستند، در حالی که آسیب‌های روانی اغلب ناخودآگاه و دیرهنگام بروز می‌کنند.
شاید این نکته که موج‌گرفتگی و PTSD تا سال‌ها بعد از پایان جنگ جهانی اول همچنان در افراد مشاهده می‌شد، مهم‌ترین دلیلی باشد که علم روانشناسی و پزشکی را به این نتیجه رساند که جنگ‌ها می‌توانند به طور عمیق‌تر و شدیدتری بر روح و روان انسان‌ها تأثیر بگذارند. مطالعات پزشکی امروز نشان داده است که اختلالات استرس پس از سانحه می‌تواند در اثر حوادث غم‌انگیز و تروماهای شدید به وجود بیاید، و به همین دلیل، موج‌گرفتگی در جنگ جهانی اول به‌طور غیرمستقیم زمینه‌ساز پژوهش‌های گسترده در این زمینه شد.
نقش باشگاه علم و فناوری یونسکو در توسعه آگاهی علمی
در باشگاه علم و فناوری یونسکو، پژوهش‌های علمی در مورد تاثیرات روانی جنگ‌ها و سایر بحران‌های انسانی به‌طور مداوم دنبال می‌شود. این باشگاه با هدف ارتقاء آگاهی عمومی نسبت به بیماری‌های روانی ناشی از حوادث استرس‌زا و تروماهای اجتماعی، فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی خود را گسترش می‌دهد.
امروزه با پیشرفت‌های علمی و پزشکی، درک بهتری از بیماری‌هایی مانند PTSD و دیگر اختلالات روانی ناشی از جنگ به دست آمده است. باشگاه علم و فناوری یونسکو به‌عنوان یک سازمان علمی معتبر، تلاش می‌کند تا آگاهی عمومی را در مورد مسائل روانشناسی، آسیب‌های روانی و درمان‌های نوین ارتقا دهد. از طریق این تلاش‌ها، باشگاه به دنبال کاهش آسیب‌های ناشی از شرایط استرس‌زا و گسترش راهکارهای درمانی و پیشگیرانه برای آسیب‌های روانی است.
نتیجه‌گیری: تاثیرات جنگ جهانی اول بر علم و پزشکی روانشناسی
جنگ جهانی اول نه تنها موجب درد و رنج جسمی شد، بلکه به طور عمیق‌تری بر روح و روان انسان‌ها تأثیر گذاشت. موج‌گرفتگی به‌عنوان یک پدیده جدید در عرصه پزشکی و روانشناسی مطرح شد که در ابتدا به‌طور اشتباهی آسیب‌های جسمی در نظر گرفته می‌شد، اما با گذشت زمان روشن شد که این اختلال در واقع نشانه‌ای از آسیب‌های روانی و استرس‌های جنگی است. امروزه، این پدیده تحت عنوان PTSD شناخته می‌شود و به‌طور گسترده‌ای در مطالعات روانشناسی و پزشکی مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد.
در نهایت، با توجه به پیشرفت‌های علمی و پزشکی، ما می‌توانیم به کمک پژوهش‌ها و مطالعات مختلف، به کاهش آسیب‌های ناشی از جنگ و سایر بحران‌ها پرداخته و به درک بهتری از سلامت روان دست یابیم. باشگاه علم و فناوری یونسکو با کمک به این درک، در مسیر گسترش آگاهی علمی و کاهش درد و رنج‌های ناشی از شرایط استرس‌زا گام برداشته است.