ارائه آمار و پیشنهاداتی جهت بهبود رتبه جهانی توسعه پایدار دانشگاه های ایرانی
هر ساله، موسسه آموزش عالی تایمز[1]، یکی از معتبرترین نهادهای جهانی آموزش عالی، رتبه‌بندی ویژه‌ای با عنوان رتبه بندی تاثیر دانشگاه ها[2] منتشر می‌کند. این رتبه‌بندی دانشگاه‌ها را بر اساس میزان تعهد و عملکردشان در اهداف توسعه پایدار سازمان ملل متحد (SDGs) ارزیابی می‌کند و شاخص‌هایی مانند سلامت و رفاه، آموزش با کیفیت، نوآوری، کاهش نابرابری و برابری جنسیتی را در نظر می‌گیرد. در رتبه‌بندی ۲۰۲۵، دانشگاه‌های پیشرو جهان، به ویژه در استرالیا و آسیای جنوب‌شرقی، جایگاه‌های برجسته‌ای کسب کرده‌اند. این دانشگاه‌ها، علاوه بر منابع مالی و زیرساخت‌های قوی، دارای استراتژی‌های جامع پایدار هستند که شامل پژوهش کاربردی، توسعه فناوری سبز، مشارکت فعال جامعه و آموزش دانشجویان در زمینه اهداف توسعه پایدار است. در مقایسه، دانشگاه‌های ایرانی هنوز در مسیر رسیدن به این سطح جهانی قرار دارند. ایران با وجود ظرفیت علمی بالا، در برخی شاخص‌ها نیاز به تقویت دارد. براساس داده‌های جهانی، رتبه های جهانی (کمتر از 100) که دانشگاه های برتر ایران در سال ۲۰۲۵ به تفکیک SDGها کسب کردند، به صورت زیر است:
- سلامت و رفاه (SDG 3): رتبه‌های ۳۰ و ۴۸
- آموزش با کیفیت (SDG 4): رتبه‌های ۶۲ و ۸۹
- برابری جنسیتی (SDG 5): رتبه ۸۵
- صنعت، نوآوری و زیرساخت (SDG 9): رتبه‌های ۴۶ و ۶۰
- کاهش نابرابری (SDG 10): رتبه ۴۸
علل اصلی فاصله ایران با دانشگاه‌های پیشرو جهانی عبارتند از:
- تمرکز محدود بر پژوهش‌های بین‌المللی و کاربردی: بسیاری از دانشگاه‌ها بیشتر به آموزش کلاسیک و پژوهش‌های تئوریک می‌پردازند و از ظرفیت‌های پژوهش کاربردی و همکاری بین‌المللی به طور کامل استفاده نشده است.
- کمبود زیرساخت‌ها و برنامه‌ریزی بلندمدت: دانشگاه‌های موفق برنامه‌های جامع برای کاهش اثرات زیست‌محیطی، نوآوری صنعتی و توسعه فناوری سبز دارند، در حالی که این برنامه‌ها در ایران هنوز در سطح کلان اجرا نشده‌اند.
- تعامل محدود با جامعه و صنعت: مشارکت فعال دانشگاه‌ها با صنایع، بخش خصوصی و نهادهای اجتماعی یکی از شاخص‌های مهم در رتبه‌بندی جهانی است، اما ظرفیت‌های موجود در ایران هنوز توسعه نیافته است.
- آموزش دانشجویان با محوریت اهداف توسعه پایدار: آموزش‌های عملی و کارگاه‌های مرتبط با SDGها در دانشگاه‌های ایرانی کمتر رایج است.
راهکارهای پیشنهادی برای ارتقای جایگاه دانشگاه‌های ایرانی در رتبه‌بندی جهانی:
- تقویت پژوهش‌های بین‌المللی و کاربردی و ایجاد پروژه‌های مشترک با مراکز تحقیقاتی جهانی
- تدوین استراتژی جامع توسعه پایدار و ایجاد دفتر پایش اهداف SDG
- گسترش همکاری با صنایع و جامعه برای اجرای پروژه‌های نوآورانه و تأثیرگذار آموزش و توانمندسازی دانشجویان و کارکنان در زمینه اهداف توسعه پایدار
- ترویج فرهنگ محیط زیستی و مسئولیت اجتماعی و ایجاد شاخص‌های پایش داخلی و گزارش‌دهی شفاف
جمع‌بندی این تحلیل نشان می‌دهد که دانشگاه‌های ایرانی، با توجه به ظرفیت علمی و انسانی، می‌توانند در مسیر توسعه پایدار نقش پررنگی ایفا کنند. با برنامه‌ریزی راهبردی، توسعه زیرساخت‌ها و تعامل فعال با جامعه و صنعت، جایگاه ایران در رتبه‌بندی جهانی ارتقا می‌یابد و الهام‌بخش نسل جوان پژوهشگران و دانشمندان خواهد بود.
منبع :
University Impact Rankings 2025 | Times Higher Education (THE)
[1] Times Higher Education
[2] Impact Rankings